(14.09.1906 – 25.06.2005)

Народный писатель Якутии. Герой Социалистического Труда. Заслуженный деятель искусств РСФСР и ЯАССР, лауреат

Государственных премий РС(Я) имени П.А. Ойунского и имени А.Е. Кулаковского, академик Академии духовности РС(Я). Почетный гражданин РС(Я), Таттинского, Усть Алданского улусов. Член Союза писателей СССР с 1934 г.

Родился в Жохсогонском наслеге Ботурусского (ныне Таттинского) улуса. Окончив в 1928 г. Якутский педагогический техникум, работал учителем. В Якутске работал суфлером, артистом, руководителем национальной труппы при Русском народном театре. Был редактором Якутского книжного издательства, заведовал сектором языка и письменности Института языка и культуры при Совнаркоме Якутской АССР, заведовал сектором языка и письменности Института языка и культуры при Совнаркоме Якутской АССР, заведовал литературной частью Якутского музыкально-драматического театра, отделом редакции журнала «Хотугу сулус».

Дмитрий Кононович вошел в литературу как драматург и прозаик. Написанное в 1926 г. стихотворение «Өлүөнэ өрүс» («Река Лена») напечатано в журнале «Чолбон». Его драма «Күкүр Уус» считается лучшим произведением якутской драматургии. Известны заслуги писателя и в развитии якутской музыкальной драматургии. В 1945 г. создал оперное либретто «Ньургун Боотур», написал либретто первого национального балета «Полевой цветок» и другие либретто балетов. Рассказы «Аанчык», «Сордоох суха», «Ачаа саһаана», «Бэйэтэ эмтиэкэ» пользуются признанием нескольких поколений читателей. Написал сценарии документальных фильмов «Повесть о земле якутской», «Якутские алмазы», «Искусство страны олонхо». Известен как автор учебников и учебных пособий, собиратель якутского фольклора.

Инициатор и руководитель работ по организации музея политической ссылки в Черкехе, Ытык Кюельского литературно-художественного музея-заповедника «Таатта», Ленского историко-архитектурного музея-заповедника «Дружба» в Соттинцах. В последние годы жизни занимался переводом на якутский язык и издательством Нового Завета.

Его имя носит Государственный театр Оперы и балета в Якутске, улицы в Ытык Кюеле и Черкехе. В Якутске и Ытык Кюеле воздвигнуты скульптурные памятники.

БИБЛИОГРАФИЯ

Произведения

• Айымньылар уонна үлэлэр толору хомуурунньуктара = Полное собрание сочинений и трудов : уон түөрт томнаах / [редкол. : В. Н. Иванов уо.д.а. хомуйан оҥордо С. А. Леонтьева]. – Дьокуускай : Якутия, 2006 – .
• Т. 1 : Айымньылар = Сочинения : [хоһоонунан айымньылар, кэпсээннэр, сэһэннэр, кырачааннарга кыракыйдар, опера, балет либреттолара / [ред. Ю. И. Васильев-Дьаргыстай]. – 2006. – 512 с.
• Т. 2 : Айымньылар = Сочинения : [драмалар / ред. Н. Н. Ефремов]. – 2006. – 368 с.
• Т. 5 : Төрөөбүт тылбыт = Родной язык. – 2010. – 640 с.
• Т. 6 : Саха фольклора = Якутский фольклор / [ред. П. Н. Дмитриев]. – 2006. – 416 с.
• Т. 7 : Саха остуоруйалара = Якутские сказки / [ред. Р. С. Сибирякова]. – 2007. – 304 с.
• Т. 8 : Эпос олонхо и эпическая поэзия саха (якутов) = Олоҥхо уонна сахалар эпическэй поэзиялара / [ред. Р. Р. Жиркова]. – 2007. – 224 с.
• Т. 10 : Айымньылар. Тылбаастар = Сочинения. Переводы : [хоһооннор, остуоруйалар, кэпсээннэр, драмалар, илиинэн суруллубут либретто тиэкистэрэ, тылбаастар, киинэ сценарийдара / ред. О. Н. Корякина-Умсуура]. – 2009. – 544 с.

* * *

• Иһирэх тыл = (Слово сердца) : публ. хомуурунньуга. – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1974. – 205 с.
• Саҥа Кэс Тыл. – Москва : Библия тылбааһын Института, 2008. – 843, [2] с.

* * *

• Черкехский мемориальный музей «Якутская политическая ссылка XIX-начало XX вв.» : (историко-этнографический комплекс) : путеводитель. – Якутск : Бичик, 1999. – 144 с. : фот.
• Ленский историко-этнографический музей-заповедник «Дружба», посвященный многовековому содружеству русского и якутского народов : [фотоальбом]. – Якутск : Бичик, 2000. – 72 с. : ил.
• О памяти и памятных датах истории начального развития науки и культуры в Якутии : [очерк] / [авт. предисл. В. Н. Иванов, проф.]. – Якутск : Администрация Президента и Правительства РС(Я), 2001. – 22 с.
• Мысли вслух. Аман өс : ст., выступления, воспоминания на рус. и якут. яз. / [сост. И. Э. Васильев ; ред. Н. С. Эртюкова]. – Якутск : Сахаполиграфиздат, 2003. – 520 с. : ил.
• Ытык Кельский литературно-художественный музей-заповедник «Татта» / М-во культ. и духов. развития РС(Я). – Якутск : Сахаполиграфиздат, 2002. – [14] с. : ил., портр.

* * *

• Таатта улууһа. Сүүс сыл. Сүүс суруйааччы / [бырайыак ааптара, ред. А. Ф. Постников-Сындыыс ; хомуйан оҥордулар: А. Ф. Постников, П. Е. Самсонов, У. И. Заболоцкая уо.д.а.]. – Ытык Күөл : [и. с.], 2012. – 362 с.
• Иһинээҕититтэн : Дмитрий Кононович Сивцев-Суорун Омоллоон : [кылгас биогр.] ; Эрэлчээнэ доҕорбор : [хоһоон] ; Өлүөнэ : [кэпсээн]. – С. 74-77.

* * *

• Попов, Н. Е. Улуу баҕа туолуута / Н. Е. Попов. – Ытык Күөл : [и. с.], 2012. – 63 с. – (Улусная тип.).
• Улуу Суорун : Д. К. Сивцев-Суорун Омоллоону тиһэх суолугар атаарыы / Е. Ярославскай аатынан Саха сиринээҕи Хотугу норуоттар историяларын уонна культураларын холбоһуктаах гос. музейа ; [хомуйан оҥордулар: И. Я. Жерготова, Т. Е. Охотина]. – Дьокуускай : [и. с.], 2012. – 128 с.

* * *

• Васильева, Д. Е. Айарүлэ уостубат умсулҕана // Умнуллубат ааттар / Д. Е. Васильева. – Дьокуускай, 2000. – С. 21-30.
• Слепцова, А. Д. Дмитрий Кононович Сивцев-Суорун Омоллоон : (1906-2005 сс.)// Сиэннэрбэр суруйааччылары сэһэргиим // Анна Слепцова-Туобу Аана. – Дьокуускай, 2008. – С. 19-21. – (“Төрөөбүт Сахам сирэ” серия).
• Урсун. Суорун Омоллооннуун Аммаҕа : [ахтыы] // Алтыһыылар. Анаарыылар : (ахтыылар, дакылааттар) / Урсун. – Дьокуускай, 2010. – С. 117-123.

* * *

• Бурцев, А. А. Суорун Омоллон // Введение в историю якутской литературы / А. А. Бурцев. – Якутск, 2004. – С. 74-76.
• Д. К. Сивцев (Суорун Омоллоон) // Мастера якутской сцены / П. Никитин. – Якутск, 1985. – С. 80-82.
• Иванов, В. Н. Дмитрий Кононович Сивцев-Суорун Омоллоон / В. Н. Иванов // Якуты : легендарные и исторические личности / Акад. наук Респ. Саха (Якутия), Ин-т гуманит. исслед. ; [сост. канд. ист. наук Е. П. Антонов ; отв. ред. д-р ист. наук В. Н. Иванов]. – Якутск, 2005. – С. 243-250.

* * *

• Винокуров, И. Суорун Омоллоон айар тылын сиинтэксиһэ : [айымньыларыгар аҕыйах тылынан элбэх санааны этэри ситиһэрин туһунан] / И. Винокуров, Н. Винокурова // Чолбон. – 2009. – №9. – С. 89-93.
• Дмитриев, И. Суорун Омоллоон уонна Саха театра / И. А. Дмитриев-Сиэн Чолбодук // Чолбон. – 2006. – №9. – С. 13-17.
• Корякина, О. Суорун Омоллоон кэс тыла / О. Н. Корякина-Умсуура // Чолбон. – 2006. – №9. – С. 11-12.
• Протодьяконов, В. Суорун диэн Суорун ! : (Д. К. Сивцев-Суорун Омоллоон уонна кини драмаларын туһунан санаа тоһоҕосторо) / В. Н. Протодьяконов // Чолбон. – 2006. – №12. – С. 55-66.
• Скрябин, М. Үйэлээх өйдөбүллэрим : [ахтыы] / Михаил Скрябин // Чолбон. – 2008. – №10. – С. 92-94.
• Тарасов, С. Суорун туһунан тыл : [90 сааһын туолуутугар Саха сирин суруйааччыларын союзтара, Гуманит. чинчийии ин-та, Саха Респ. Духобунаска Академията холбоһуктаах мунньахтарыгар оҥоһуллубут дакылаат] // Чолбон. – 2006. – №9. – С. 5-9.
• Харлампьева, Н. “Биһиги бука бары Айылҕа оҕолоробут” / Н. И. Харлампьева // Чолбон. – 2006. – №9. – С. 3-4.
• Чехордуна, Е. П. Омоллоон түһүлгэтэ : [суруйааччы төрөөбүтэ 100 сылын көрсө Таатта улууһун үөрэнээччилэрин уонна учууталларын лит. ааҕыыларын туһунан] / Е. П. Чехордуна // Чолбон. – 2006. – №9. – С. 17-21.

* * *

• Иванов, П. Н. Д. К. Сивцев-Суорун Омоллоон уонна Саргылана Леонтьева : [Суорун Омоллоон “Кэс тыл” кинигэтэ тылбаастаныытын туһунан] / П. Н. Иванов-Сиэрэй Маасса // Таатта. – 2009. – Атырдьах ыйын 21 к.
• Иванов, П. Н. Суорун Омоллоон уонна олоҥхо / Петр Иванов // Таатта. – 2007. – Тохсунньу 11 к.
• Суорун Омоллоон уонна Кыыл Уола : [С. А. Зверевы-Кыыл Уолун кытта доҕордоһон, айымньыларын хомуйан, кинигэ таһааттарбытын туһунан] // Таатта. – 2010. – Атырдьах ыйын 27 к.

* * *

• Норуот суруйааччыта Дмитрий Кононович Сивцев-Суорун Омоллоон : биобиблиогр. ыйынньык / Саха Респ. Нац. б-ката, Нац. кыраайы үөрэтэр библиогр. киинэ ; хомуйан оҥордулар: Т. С. Максимова, Л. Г. Федорова ; [ред. А. Ф. Федорова]. – Дьокуускай : Бичик, 2006. – 332 с.

* * *

• Сивцев Дмитрий Кононович – Суорун Омоллоон : (14.09.1906 – 25.06.2005) // Аартыгы арыйааччылар : биобиблиогр. справ. / «Таатта» хаһыат редакцията» авт. тэрилтэ ; И. А. Аргунов аатынан Таатта улууһун киин б-ката ; [хомуйан оҥордулар: Т. Бочорукова уо. д. а.]. – Ытык Күөл, 2012. – С. 84-86. – Библиогр.: с. 85-86 (19 назв.).

* * *

• Писатели Земли Олонхо : биобиблиогр. справ. / Союз писателей Якутии, Союз писателей Респ. Саха (Якутия), Якут. Нац. Б-ка ; [сост. Д. В. Кириллин, В. Н. Павлова, С. Д. Шевков]. – Якутск, 2000. – С. 49-53.

Виртуальная выставка Сивцев Дмитрий Кононович – Суорун Омоллоон